fonto
Theodor Fontane Wanderungen durch die Mark Brandenburg II. Das Oderland Das Oderbruch und seine Umgebungen
Propono de traduko. Plibonigenda! Bv. Kontakti
Fontane-Brunnen in FFO | Stadtrunde FFO |
Das Oderbruch und seine Umgebungen
Von Frankfurt bis Schwedt
Saßen all auf dem Verdecke,
Glocken klangen, alte Zeit,
Und der Himmel wurde blauer
Und die Seele wurde weit.
Sidiĝis sur la tegmento,
Sonoriloj sonis, malnova tempo,
Kaj la ĉielo fariĝis pli blua
Kaj la animo malproksimiĝis.
Zwischen Frankfurt und Stettin ist während der Sommermonate ein ziemlich reger Dampfschiff-Verkehr. Schleppschiffe und Passagierboote gehen auf und ab und die Rauchsäulen der Schlote ziehen ihren Schattenstrich über die Segel der Oderkähne hin, die oft in ganzen Geschwadern diese Fahrt machen. | Inter Frankfurto kaj Stettin dum la someraj monatoj estas vigla vaporŝipa trafiko. Trenŝipoj kaj pasaĝeraj boatoj iras supren kaj malsupren, kaj la fumkolonoj de la kamenoj desegnas ombran strion sur la veloj de la barĝoj, kiuj ofte veturas en tutaj eskadroj. |
Von besonderer Wichtigkeit sind die Schleppdampfer. Handelt es sich darum, eine wertvolle Ladung in kürzester Frist stromauf zu schaffen, so wird ein Schleppschiff als Vorspann genommen und in vierundzwanzig Stunden ist erreicht, was sonst vielleicht vierzehn Tage gedauert hätte. | Aparte gravaj estas la trenŝipoj. Se temas pri transporto de valora kargo dum la plej mallonga tempo oni prenas trenŝipo por tiri kaj en dudek kvar horoj eestas atingita, kiu alimaniere daŭrus eble du semajnojn. |
[forprenita la flosoj, cxar malaktula] |
Die Passagierboote gehen von Frankfurt aus zweimal wöchentlich, Mittwoch und Sonnabend, und machen die Fahrt nach Küstrin in zwei, nach Schwedt in acht, nach Stettin in zehn Stunden. Die Benutzung erfolgt mehr stationsweise und auf kleineren Strecken, als für die ganze Tour. Schon deshalb, weil die Eisenbahnverbindung die Reisenden eher und sicherer ans Ziel führt. Eher unter allen Umständen, und zwar um so mehr, als es bei niedrigem Wasserstande vorkommt, daß die Fahrt auf Stunden unterbrochen oder gar wohl ganz eingestellt werden muß. Die Regulierung des Oderbetts, ein in den Zeitungen stehend gewordener Artikel, würde diesem Übelstande vielleicht abhelfen und eine Konkurrenz der Dampfschiffe mit der Eisenbahn möglich machen. Damit hat es aber noch gute Wege, Flußregulierungen sind nicht unsre starke Seite, und so werden sich die beiden Passagierboote, die jetzt das Bedürfnis decken, noch längere Zeit mit dem Publikum behelfen müssen, das jetzt zu ihnen hält. Das Publikum, wenn auch nicht zahlreich, ist immerhin mannigfach genug. Tagelöhner, die auf die Güter, Handwerker, die zu Markte ziehen, dazu Kaufleute und Gutsbesitzer, auch gelegentlich Badereisende, besonders solche, die in den schlesischen Bädern waren. Nur eine Klasse fehlt, der man sonst wohl auf den Flußdampfern unserer Heimat, besonders im Westen und Süden, zu begegnen pflegt: der Tourist von Fach, der eigentliche Reisende, der keinen andern Zweck verfolgt, als Land und Leute kennenzulernen. | La pasaĝeraj boatoj foriras de Frankfurko dufoje en la semajno, merkrede kaj sabate, kaj bezonas por la vojaĝo al Küstrin du, al Schwedt ok, al Stettin dek horoj. La uzo estas pli laŭ etapoj kaj en malgrandaj distancoj ol por la tuta turneo. Precipo ĉar la fervoja ligo kondukas la vojaĝantojn pli rapide kaj pli sekure. Sub ĉiuj cirkonstancoj, kaj des pli, ĉar dum malaltaj nivelo de la akvo, povas okazi, ke la vojaĝo devas esti interrompita dum horoj aŭ eĉ rezignita tute. La regulado de la lito de la Odro, konstanta temo en la ĵurnaloj, eble povus solvi ĉi tiun problemon kaj permesi konkurencon inter vaporŝipoj konkurencu kun la fervojo. Sed ankoraŭ bozonas tempon, regulado de Rivera ne estas nia forta punkto, kaj tiel la du pasaĝeraj boatoj, kiuj nun plenumas la bezonon, devos esti pli longe kontentaj kun la publiko, kio nun estas fidela al ili. La publiko, kvankam ne multa, estas almenaŭ sufiĉe multnombra. Taglaboristoj, kiuj iras al la bienoj, metiistoj, kiuj iras al merkato, al komercistoj kaj bienuloj, foje eĉ bangastoj, kiuj estis en la Sileziaj banloloj. Mankas nur unu klaso, kiun oni kutime renkontas sur la riveraj vapojrŝipoj de nia patrujo, precipe en la okcidento kaj la sudo: la faka turisto, la vera vojaĝanto, kiu havas neniun alian celon ol konatiĝi al la landon kaj la popolo.
|
Dieser »Eigentliche« fehlt noch, aber er wird nicht immer fehlen; denn ohne das unfruchtbare und mißliche Gebiet der Vergleiche betreten zu wollen, so sei doch das eine hier versichert, daß an den Ufern der Oder hin allerlei Städte und reiche Dörfer liegen, die wohl zum Besuche einladen können, und daß, wenn Sage und Legende auch schweigen, die Geschichte um so lauter und vernehmbarer an dieser Stelle spricht. | Ĉi tiu “esenca” ankoraŭ mankas, sed ĝi ne eterne mankos; ĉar sen deziro eniri la senfruktan kaj dezertan areon de komparado, estu certigata, ke apud a bordo de la Odro estas diversaj urboj kaj riĉaj vilaĝoj , kiuj ja povas inviti al vizito, kaj se mito kaj legendo silentas, la historio parolas pli laŭte kaj pli rimarkebla en tiu ĉi loko. |
Sehen wir selbst. | Do ni mem vidu . |
Es ist Sonnabend um fünf Uhr morgens. An dem breiten Kai der alten Stadt Frankfurt, hohe Häuser und Kirchen zur Seite – das Ganze mehr oder weniger an den Kölner Kai zwischen der Schiffbrücke und der Eisenbahnbrücke erinnernd – liegt der Dampfer und hustet und prustet. Es ist höchste Zeit. Kaum daß wir an Bord, so wird auch das Brett schon eingezogen und der Dampfer, ohne viel Kommando und Schiffshallo, löst sich leicht vom Ufer ab und schaufelt stromabwärts. Zur Linken verschwindet die Stadt im Morgennebel; nach rechts hin, zwischen Pappeln und Weiden hindurch, blicken wir in jenes Hügelterrain hinein, dessen Name historischen Klang hat trotz einem, – Kunersdorf. Wir werden noch oft, während unserer Fahrt, an dieses Terrain und diesen Namen erinnert werden. | Estas sabato je la kvina horo matene. Sur la larĝa kajo de la malnova urbo Frankfurto, altaj domoj kaj preĝejoj apude – la tut pli aŭ malpli memorigas la kajo de Kolonjo inter la ŝipa ponto kaj la fervoja ponto – troviĝas la vaporŝipo kaj tusas kaj ronkas. Restas malmulte la tempo. Kiam ni estas sur la ŝipo, oni forprenas la breton kaj la vaporŝipo, sen multe da komandoj kaj kriado, forlasas la bordon kaj ŝovelas laŭflue. Maldekstre la urbo malaperas en la matena nebulo; Dekstre, tra la poploj kaj salikoj, ni rigardas tiun monteton, kies nomo havas historian sonon, – Kunersdorf. Ni ofte memorigos ĉi tiun terenon kaj ĉi tiun nomon dum nia vojaĝo. |
Der Morgen ist frisch; der Wind, ein leiser aber scharfer Nordost, kommt uns entgegen und wir suchen den Platz am Schornstein auf, der Wärme gewährt und zugleich Deckung gegen den Wind. Es ist nicht leicht mehr, ein gutes Unterkommen zu finden, denn bereits vor uns hat ein Gipsfigurenhändler, mit seinem Brett voll Puppen, an eben dieser Stelle Platz genommen. Er ist aber umgänglich, rückt sein Brett beiseite und wartet auf Unterhaltung. Das Puppenbrett bietet den besten Anknüpfungspunkt. König und Königin; Amor und Psyche; Goethe, Schiller, Lessing; drei »betende Knaben« und zwei Windhunde, außerdem, alle andern überragend, eine Aurora und eine Flora bilden die Besatzung des Brettes. Der Aurora sind ihre beiden Flügel, der Flora das Bukett genommen; beides, Bukett und Flügel, liegen, wie abgelegter Schmuck, zu Füßen der Figuren. | La mateno estas freŝa; la vento, malforta sed akra de nordoriento, renkontas nin, kaj ni serĉas la lokon apud la kamentubo, kiu donas varmon kaj samtempe ŝirmilon kontraŭ la vento. Ne estas facile trovi bonan lokon, ĉar jam antaŭ ni komercisto de gipsaj figuroj, kun sia tabulo plena de pupoj, sidis en ĉi tiu loko. Sed li estas societema, flankenmetas sian breton kaj atendas konversacion. La breto de pupoj ofertas la plej bonan pretendon. Reĝo kaj reĝino; Kupido kaj Psiko; Goethe, Schiller, Lessing; la »tri preĝantaj knaboj« kaj du leporhundoj, krome, ĉiujn aliajn superante, unu aŭroro kaj unu flaŭro formas la skipon de la breto. De la aŭroro estas forprenitaj la du flugiloj,de la flaŭro la bukedon; bukedo kaj la flugiloj kuŝas ĉe la piedoj de la figuroj kiel deprenitaj juveloj. |
»Was geht denn so am besten?« eröffne ich die Konversation. | “Kio vendiĝas ple bone?” Mi malfermas la konversacion. |
»Ja das ist schwer zu sagen, mein Herr«, erwidert der Figurenmann (der sich durch das hierlands selten gebrauchte »mein Herr« sofort als ein Mann von gewissen »Allüren« einführt), »es richtet sich nach der Gegend.« | “Jes, estas malfacile diri, mia sinjoro,” respondas la figurulo (kiu pro la ĉi tie malofe uzataj »mia sinjoro« sin prezentas kiel viro de certaj trajtoj, “dependas de la regiono.” |
»Ich dachte König und Königin.« | “Mi pensis pri reĝo kaj reĝino.” |
»Versteht sich, versteht sich«, unterbricht er mich lebhaft, als sei er mißverstanden, »Königliches Haus und Goethe-Schiller immer voran. Selbstverständlich.« – | “Kompreneble, kompreneble,” li interrompas min vigle, kvazaŭ miskomprenita, “Reĝa Domo kaj Goethe-Schiller ĉiam antaŭen. Kompreneble. «- |
»Aber außerdem?« | “Sed cetere?” |
»Ja, das war es eben, mein Herr. Hier herüber« – und dabei deutete er, nach rechts hin, in die Sandgegenden der Neumark hinein, »hier herüber verkauf ich wenig oder nichts, nur dann und wann einen ›betenden Knaben‹. Ich könnte von meinem Standpunkt aus sagen« – und dabei überflog ein feines Lächeln sein Gesicht – »wo der gute Boden aufhört, da fängt der ›betende Knabe‹ an.« | “Jes, tio estis, sinjoro. Ĉi tie “- kaj indikante dekstren, li montris al la sablaj areoj de la Neumark ‘,” ĉi tie mi vendas malmulton aŭ nenion, nur foje “preĝantan knabon”. Mi povus diri, laŭ mia vidpunkto, “- kaj rideto al lia vizaĝo -” kie finiĝas la bona tero, la ‘preĝanta knabo’ komenciĝas. “ |
»Nun da gehen diese wohl ins Bruch«, erwiderte ich lachend, indem ich auf Flora und Aurora zeigte. | “Nun, do ĉi tiuj iras en la »Bruch« mi respondis, ridante, direktante al Flaŭro kaj Aŭroro. |
»Aurora und Flora gehen ins Bruch«, wiederholte er mit humoristischer Würde. »Auch Amor und Psyche.« | “Aŭroro kaj Flora iras en la ,»Bruch«” li ripetis kun humura digno “Kupido kaj Psiko ankaŭ” |
Ich nickte verständnisvoll. | Mi kapjesis komprenante. |
Wir standen nun auf und traten an die Schiffswandung. Er sah, daß ich einen Blick in die Landschaft tun wollte und wartete, bis ich die Unterhaltung wieder aufnehmen würde. | Ni elstaris kaj paŝis flanke de la ŝipo. Li vidis, ke mi volis rigardi la pejzaĝon kaj atendis ĝis mi deziris rekomenci la konversacion. |
Das linke Oderufer ist hügelig und malerisch, das rechte flach und reizlos. Der eigentliche Uferrand ist aber auch hier steil und abschüssig und die Wandung mit Weidengebüsch besetzt. Inmitten des gelblichen, um die Sommerzeit ziemlich wasserarmen Stromes schwimmen Inseln, und die Passage erweist sich, selbst bei genauer Kenntnis des Fahrwassers, als sehr schwierig. Vorn am Bugspriet stehen zwei Schiffsknechte mit langen Stangen und nehmen beständig Messungen vor, die um so unerläßlicher sind, als die Sandbänke ihre Stelle wechseln und heute hier und morgen dort sich finden. | La maldekstra bordo de la Odro estas montetaj kaj senĉarma. Sed la vera rando de la banko estas ankaŭ kruta kaj inklina kaj okupita de salikaj arbustoj. En la mezo de la flava kaj dum somera tempo senakva rivero naĝadas insuloj, kaj la pasejo montriĝas, eĉ kun bona scio de la ŝanelo, tre malfacila. En la pruo staras du du ŝipservantoj kun longaj stangoj kaj konstante mezuras la profundon, kiu estas pli nemalhaveblaj, ĉar la sablobenkoj konstante ŝanĝas pozicion kaj troviĝas hodiaŭ ĉi tie kaj morgaŭ aliloke. |
Fluß, Ufer, Fahrt, alles hat den norddeutschen Charakter. Inzwischen ist es heller geworden, die Nebel haben der Sonne Platz gemacht und mit dem Sonnenschein zugleich dringen, von rechts her, Glockenklänge zu uns herüber. Dorf und Kirche aber sind nicht sichtbar. Ich horche eine Weile; dann wend’ ich mich zu meinem Nachbar und frage: »Wo klingt das her?« | Rivero, marbordo, ŝanelo, ĉio havas la nordgermanan karakteron. Dume fariĝis pli hela, la nebulo cedis lokon al la suno kaj kun la sunbrilo penetras de dekstre la sono de sonorilo ni. Vilaĝo kaj preĝejo ne estas videblaj. Mi aŭskultas dum kelka tempo; tiam mi turnas min al mia najbaro kaj demandas, “Kie tio sonas?” |
»Das ist die siebenzentnerige von Groß-Rade; – mein besonderer Liebling.« | “Tio estas la sepfuntocenta de Groß-Rade – Mia speciala karulo.” |
»Was tausend«, fahr’ ich fort, »kennen Sie die Glocken hier herum so genau?« | “Kial do,” mi daŭrigas, “kial vi tiel bone konas la sonorilojn ĉi tie?” |
»Ja, mein Herr, ich kenne sie alle. Viele davon sind meine eignen Kinder, und hat man selber erst Kinder, so kümmert man sich auch um die Kinder anderer Leute.« | “Jes, mia sinjoro, mi konas ilin ĉiujn. Multaj el ili estas miaj propraj infanoj, kaj se vi mem havas infanojn, vi zorgas pri la infanoj de aliaj homoj. “ |
»Wie das? Haben Sie denn die Glocken gegossen? Sind Sie Gürtler oder Glockengießer? Oder sind Sie’s gewesen?« | “Kiel tio? Ĉu vi gisis la sonorilojn? Ĉu vi estas rimeno aŭ sonorilgisisto? Aŭ ĉu vi estis? “ |
»Ach, mein Herr, ich bin sehr vieles gewesen: Tischler, Korbmacher, dazwischen Soldat, dann Former, dann Glockengießer; nun gieß ich Gips. Es hat mir alles nicht recht gefallen, aber das Glockengießen ist schön.« | “Ho, mia sinjoro, mi havis multajn profesiojn ĉarpentisto, korbajisto, dumtempe soldato, poste muldisto, tiam sonorilgisisto; Nun mi gisas gipson. Ĉio multe plaĉis al mi, sed la sonorilgisado estas bela. “ |
»Da wundert’s mich doppelt, daß Sie vom Erz auf den Gips gekommen sind.« | “Mi duoble surprizas, ke vi venis de erco al gipso.” |
»Mich wundert es nicht, aber es tut mir leid. Wenn der ›Zink‹ nicht wäre, so göss’ ich noch Glocken bis diesen Tag.« | “Min ne miras, sed mi bedaŭras. Se la ekzistus la zinko gisus sonoriloj ĝis hodiaŭ. “ |
»Wieso?« | “Kial?” |
»Seit der Zink da ist, ist es mit dem reellen Glockenguß vorbei. In alten Zeiten hieß es ›Kupfer und Zinn‹, und waren’s die rechten Leute, gab’s auch wohl ein Stück Silber mit hinein. Damit ist’s vorbei. Jetzt wird abgezwackt; von Silber ist keine Rede mehr; wer’s billig macht, der hat’s. Der Zink regiert die Welt und die Glocken dazu. Aber dafür klappern sie auch wie die Bunzlauer Töpfe. Ich kam bald zu kurz; die Elle wurde länger als der Kram; wer noch für Zinn ist, der kann nicht bestehen, denn Zinn ist teuer und Zink ist billig.« | “Ekde estas la zinko finiĝis la vera gisado de sonoriloj. En antikvaj tempoj estis ‘kupro kaj stano, “kaj se estis estas la taŭgaj homoj verŝajne estis ankaŭ malgranda monero en ĝ. Estas finita nun. Nun regas ŝparemo, arĝento ne gravas, Kiu faras ĝin malmultekosta, ricevos la . La zinko regas la mondon kaj la sonorilojn. Sed tial ili raslas kiel la potoj de »Bunzlau«. Mi baldaŭ mallongaj; la ulna estis pli longa ol la ŝtofo;
kiu ankoraŭ estas por stano, ne povas ekzisti, ĉar stano estas multekosta kaj zinko estas malmultekosta. “ |
»Wie viel Glocken haben Sie wohl gegossen?« | Kiom da sonoriloj vi gisis? |
»Nicht viele, aber doch sieben oder acht; die Groß-Radener ist meine beste.« | “Ne multaj, eble sep aŭ ok; sed tio de Groß-Radener estas mia plej bona.” |
»Und alle für die Gegend hier?« | “Kaj ĉiuj por la regiono ĉi tie?” |
»Alle hier herum. Und wenn ich mir mal einen Feierabend machen will, da nehm’ ich ein Boot und rudere stromab, bis über Lebus hinaus. Wenn dann die Sonne untergeht und rechts und links die Glocken den Abend einläuten und meine Glocken dazwischen, dann vergess’ ich vieles, was mir im Leben schief gegangen ist, und vergess’ auch den ›Turban‹ da.« – Dabei zeigte er auf die runde, kissenartige Mütze, die die Gipsfigurenhändler zu tragen pflegen und die jetzt, in Ermangelung eines anderen Platzes, der Goethe-Schiller-Statue über die Köpfe gestülpt war. | “”Ĉiuj ĉi tie ĉirkaŭe. Kaj se mi deziras fini la loboron, mi prenas boaton kaj remi laŭflue ĝis malantaŭ Lebus. Poste subiro de la suno kaj dekste kaj maldekstre la sonoriloj indikas la vesperon, kaj miaj sonoriloj inter la aliaj, ,mi forgesas multon, kiu ne funkciis en mia vivo. Mi ankaŭ forgesgas la’ Turbano« tie. Li montris al la ronda, kuseno-simila ĉapo, kiuj n kutimas surhavi la gipsfiguro vendistoj kaj nun pro manko de alia loko, troviĝas sur la kapoj de la Goethe-Schiller statuo. |
So plaudernd waren wir, eine Viertelstunde später, bis Lebus gekommen. Der Gipsfigurenmann verabschiedete sich hier und während das Boot anlegte, hatt’ ich Gelegenheit, die »alte Bischofsstadt« zu betrachten. | Tiel babilante ni atingis post kvaronhoro en Lebus. La gipsfiguroviro adiaŭis kaj dum la boato albordiĝis, mi havis la ŝancon rigardi la” malnovan episkopan urbon. |
Freilich erinnert hier nichts mehr an die Tage früheren Glanzes und Ruhmes. Die alte Kathedrale, das noch ältere Schloß, sie sind hin, und eines Lächelns kann man sich nicht erwehren, wenn man in alten Chroniken liest, daß um den Besitz von Lebus heiße Schlachten geschlagen wurden, daß hier die slawische und die germanische Welt, Polenkönige und thüringische Herzöge, in heißen Kämpfen zusammenstießen, und daß der Schlachtruf mehr als einmal lautete: »Lebus oder der Tod.« Unter allen aber, denen dieser Schlachtruf jetzt ein Lächeln abnötigt, stehen wohl die Lebuser selbst obenan. Ihr Stadtsiegel ist ein »Wolf mit einem Lamm im Rachen«; die neue Zeit ist der Wolf und Lebus selbst ist das Lamm. Mitleidslos wird es verschlungen. | Kompreneble nenio ĉi tie memorigas pri la tagoj de iama brilo kaj gloro. La malnova katedralo, la eĉ pli malnova kastelo, ili malaperis, kaj rideto ne povas rezisti, se oni legas en malnovaj kronikoj, ke pri la posedo de Lebus estas varmegaj bataloj, ke ĉi tie la slava kaj la ĝermana mondo, Polaj reĝoj kaj la turingiaj dukoj koliziis en varmaj bataloj, kaj la batalkrio pli ol unufoje estis: “Lubusa aŭ morto” Sed inter ĉiuj, kiuj nun ridetas pri ĉi tio devizo, la Lubusa mem probable troviĝas ĉe la supro de la listo. Ilia urba sigilo estas »lupo kun ŝafido en la gorĝo«; la nova tempo estas la lupo kaj Lebus mem estas la ŝafido. Senkompate vorita. |
Lebus, die Kathedralenstadt, ist hin, aber Lebus, das vor dreihundert Jahren einen fleißigen Weinbau trieb, das Lebus existiert noch. Wenigstens landschaftlich. Nicht daß es noch Wein an seinen Berglehnen zöge, nur eben der malerische Charakter eines Winzerstädtchens ist ihm erhalten geblieben. | Lebus, La katedrala urbo, forpasis, Sed Lebus, kiu okupiĝis dum tricent jaroj diligentan vinberkulturon, ĉi tiu Lebus ankoraŭ ekzistas. Almenaŭ laŭ la pejzaĝo pitoreska. Ne estas,ke gix ankoraŭ suĉas vinon el siaj deklivoj, sole la pitoreska karaktero de vino-kulturista urbeto estas konservita. |
Die Stadt, so klein sie ist, zerfällt in eine Ober- und Unterstadt. Jene streckt sich, so scheint es, am First des Berges hin, diese zieht sich am Ufer entlang und folgt den Windungen von Fluß und Hügel. Zwischen beiden, am Abhang, und wie es heißt an selber Stelle, wo einst die alte Kathedrale stand, erhebt sich jetzt die Lebuser Kirche, ein Bau aus neuer Zeit. Die »Unterstadt« hat Höfe und Treppen, die an das Wasser führen; die »Oberstadt« hat Zickzackwege und Schluchtenstraßen, die den Abhang bis an die Unterstadt herniedersteigen. Auf diesen Wegen und Straßen bewegt sich ein Teil des städtischen Lebens und Verkehrs. Gänse und Ziegen weiden dort unter Gras und Gestrüpp; Frauengestalten, zum Teil in die malerische Tracht des Oderbruchs gekleidet, schreiten bergab; den Zickzackweg hinauf aber steigt eben unser Freund der Gipsfigurenmann und seine »Aurora« schimmert im Morgenstrahl. | La urbo, kvankam malgranda, estas dividita en suprera kaj pli malsupera urboj. La unua I etendiĝas, ŝajne, al la kresto de la monto,la alia etendas laŭ la bordo kaj sekvas la sinuojn de la rivero kaj montetoj. Inter la du, sur la deklivo, kaj kiel eoni rakontas, en la sama loko, kie troviĝis la malnova katedralo, nun leviĝas la preĝejo de Lebus, konstruaĵo de novaj tempoj. La Malsupra Urbo havas kortojn kaj ŝtuparojn,kiuj kondukas al la akvo; la “supra urbo” havas zigzagajn padojn kaj kanjajn vojojn, kiuj malsupreniras laŭ la deklivo al la malalta urbo. Sur ĉi tiuj vojoj kaj stratoj moviĝas parto de urba vivo kaj trafiko. Anseroj kaj kaproj paŝtas tie sub herbo kaj arbustaro; Inaj figuroj, foje vestitaj per la pitoreska kostumo de la Odra marĉejo marŝas; malsupren laŭ la zigzag-vojo, supren marŝas nia amiko, la gipfiguroviro, kaj lia “Aŭroro” brilas en la matena suno. |
Nun aber Kommandowort vom Radkasten aus und unser Dampfer schaufelt weiter. | Sed nun ordonvorto de la radkesto kaj nia vaporŝipo daŭrigas ŝoveli. |
Lebus liegt zurück, und wir treten jetzt, auf etwa eine Meile hin, in jenes Terrain ein, wo Stadt und Dorf, zu beiden Seiten des Flusses, an die Tage mahnen, die jenem Kunersdorfer 12. August vorausgingen und ihm folgten. Es sind drei Namen vorzugsweise, denen wir hier begegnen: Reitwein, Göritz und Ötscher, alle drei mit der Geschichte jener Tage verwoben. | Lubus kuŝas malantaŭen, kaj ni nun eniras, ĉirkaŭ unu mejlon, la terenon, kie la urbo kaj la vilaĝo, je ambaŭ flankoj de la rivero, admonas al la tagoj, kiuj antaŭis kaj sekvis la tagojn de Kunsdorf, la 12an de aŭgusto. Tri nomoj prefererinte ni renkontas ĉi tie: Reitwein, Göritz kaj Ötscher, ĉiuj tri interplektitaj kun la historio de ĉi tiuj tagoj. |
In Reitwein erschien am 10. August die Avantgarde des Königs, um eine Schiffbrücke vom linken aufs rechte Oderufer zu schlagen. Man wählte dazu die Schmälung des Flusses, wo die alte Stadt Göritz, malerisch am Hügelabhang, dem Dorfe Reitwein gegenüberliegt. Am 10. abends erschien der König selbst und führte seine Bataillone (sechzig an der Zahl) ans andere Ufer; die Kavallerie ging durch eine Furt. In Göritz aber blieb General Flemming mit sieben Bataillons zur Deckung der Schiffbrücke zurück. Zwei Tage später, am Abend des 12., befanden sich die Trümmer der geschlagenen Armee an derselben Furt, an derselben Schiffbrücke. Aber das Spiel war vertauscht; statt von links nach rechts, ging es jetzt von rechts nach links. Die Brücke, die am Abend des 10. von Reitwein nach Göritz vorwärts geführt hatte, führte jetzt, am Abend des 12., von Göritz nach Reitwein zurück. | En Reitwein aperis al avantgardo de la Reĝo la 10an de Aŭgusto por konstrui boatoponton de la maldekstra al la dekstra bordo de la Odro. Ili elektis la mallarĝejon, kie la malnova urbo Goritz, troviĝis pitoreske apud la deklino de la monteto kontraŭ la vilaĝo Reitwein. la 10an vespere aperis la Reĝo mem kaj gvidis siajn bataljonojn (entute 60) al la alia flanko de la rivero. La kavalerio uzis travadejon. En Göritz restis ĝeneralo Flemming por sekurigi la ŝipoponton. Du tagojn poste la restaĵoj de la venkita armeo troviĝis en la sama travadejo apud la sama ŝipoponto. Sed inverse:de maldekstre dekstren. La ponto, kiu direktis la 10an de aŭgusto antaŭen, nur direktis reen de Göritz al Reitwein. |
La reĝo tranoktis, kvarono mejlo sude de la ŝipa ponto, en la vilaĝo Ötscher; Li dormis sur pajlo en senhoma biendomo dometo. Sur la dorso de Kapitano Prittwitz kiu savis lin, li skribis per krajono la vortojn al la ministro Finkenstein: “Ĉio estas perdita, krom la Reĝa Familio; Adiaŭ por ĉiam. “La sekvan tagon li komencis sian loĝejon en Reit vino, tiam apartenanta nek la Burgdorf. Ĝi estis ĉi tie ke li metis la fama deklaro adresita al la Ĝenerala Fink instruon, en kiu li nomumis Princon Henriko generalísimo kaj esprimis la volon, ke la armeo devus ĵuri lia nevo estis. En tiuj lokoj nun, nia vojaĝo nin finita. Ötscher, kvankam proksima, kaŝita malantaŭ montetoj, la pitoreska emerĝas Rajdante vino kaj Goritz. Belega kompreneble, la vido de la bildo certe estis kiam la maljuna Göritzer Eklezio, fama pilgrimo ejo, estis ĉe la alteco de la monteto kaj estas akceptita de la Preĝejo de rajdante vinon tie. Sed Goritz kaj lia preĝejo devenis laŭ ĉiuj signifoj de ilia alteco. Neniu pilgrimantoj venas pli, kaj kiam jam ne necese pli longe, la fama pilgrimo domo, la preĝejo estas ankoraŭ por fari videblaj de malproksime, vi havas la novan preĝejon (post la maljuna, estis detruita baldaŭ antaŭ la kolero Dorfer batalo de la rusoj ) rekonstruita en profundo. |
La reĝo tranoktis, kvarona mejlo sude de la ŝipoponto, en la vilaĝo Ötscher. Li dormis sur pajlo en senhoma biendomo dometo. Sur la dorso de Kapitano Prittwitz kiu savis lin, li skribis per krajono la vortojn al la ministro Finkenstein: “Ĉio estas perdita, krom la Reĝa Familio; Adiaŭ por ĉiam. “La sekvan tagon li komencis sian loĝejon en Reit vino, tiam apartenanta nek la Burgdorf. Ĝi estis ĉi tie ke li metis la fama deklaro adresita al la Ĝenerala Fink instruon, en kiu li nomumis Princon Henriko generalísimo kaj esprimis la volon, ke la armeo devus ĵuri lia nevo estis. En tiuj lokoj nun, nia vojaĝo nin finita. Ötscher, kvankam proksima, kaŝita malantaŭ montetoj, la pitoreska emerĝas Rajdante vino kaj Goritz. Belega kompreneble, la vido de la bildo certe estis kiam la maljuna Göritzer Eklezio, fama pilgrimo ejo, estis ĉe la alteco de la monteto kaj estas akceptita de la Preĝejo de rajdante vinon tie. Sed Goritz kaj lia preĝejo devenis laŭ ĉiuj signifoj de ilia alteco. Neniu pilgrimantoj venas pli, kaj kiam jam ne necese pli longe, la fama pilgrimo domo, la preĝejo estas ankoraŭ por fari videblaj de malproksime, vi havas la novan preĝejon (post la maljuna, estis detruita baldaŭ antaŭ la kolero Dorfer batalo de la rusoj ) rekonstruita en profundo. |
An diesen Plätzen führt uns jetzt unsere Fahrt vorüber. Ötscher, wiewohl nahe gelegen, verbirgt sich hinter Hügeln, desto malerischer treten Reitwein und Göritz hervor. Schöner freilich muß der Anblick dieses Bildes gewesen sein, als die alte Göritzer Kirche, ein berühmter Wallfahrtsort, auf der Höhe des Hügels lag und sich mit der Kirche von Reitwein drüben begrüßte. Aber Göritz und seine Kirche sind in jedem Sinne von ihrer Höhe herabgestiegen. Keine Wallfahrer kommen mehr, und als sei es nicht länger mehr nötig, das berühmte Wallfahrtshaus, die Kirche, schon von weither sichtbar zu machen, hat man die neue Kirche (nachdem die alte, kurz vor der Zorndorfer Schlacht, von den Russen zerstört worden war) in der Tiefe wieder aufgebaut. | Ĉe ĉi tiu loko nun pasas nia vojaĝo. Ötscher, kvankam proksima, estas kaŝita malantaŭ montetoj, des pli la pitorese emerĝas Reitwein kaj Goritz. Pli belega kompreneble, ldevus esti la bildo kiam la maljuna preĝejo de Göritz, fama pilgrimejo, troviĝis sur la alteco de la monteto kaj intersalutis kun la preĝejo de rReitwein sur la alia flanko. Sed Goritz kaj ĝia preĝejo malsupreniris laŭ ĉiuj signifoj de ilia alteco. Neniu pilgrimantoj venas pli, kaj kvazaŭ ne necesas pli longe, la fama pilgrima domo, la preĝejo estas ankoraŭ por fari videblaj de malproksime, vi havas la novan preĝejon (kiam la malnova estis detruita de la rusoj malonge antaŭ la batalo de Zorndorf estis rekonstruia en la malsupraĵo. |
Die Göritzer Kirche hat uns zu guter Zeit an die Russen und die Zorndorfer Schlacht gemahnt; denn wir verlassen eben das Kunersdorfer Terrain, um in das von Zorndorf einzutreten. | La preĝejo de Göritz memorigis nin ĝustatempe al la rusoj kaj la batalo de Zorndorf; ĉar ni nun forlasas la regionon de Kunersdorf por eniri en tion de Zorndorf. |
Was wir zunächst erblicken, ist Küstrin, turmlos, grau in dünne Nebel gehüllt, die alte neumärkische Hauptstadt, um deren Rettung es sich handelte, als am 21. August 1758 der König von Schlesien her am linken Oderufer erschien. Alle Namen zu beiden Seiten des Flusses erinnern auch hier an Tage bitterer Bedrängnis und schwer erkauften Siegs. |
Kion ni unue vidas estas Küstrin, sentura, griza vualita en maldikaj nebuletoj, la malnova ĉefurbo de Neumark, pri kies savo temis la 21an de aŭgusto 1758, kiam la Reĝo de Silezio ci tie aperis sur la maldekstra bordo de la Odro. Ĉiuj nomoj ĉe ambaŭ flankoj de la rivero memorigas al tagoj de maldolĉa mizero kaj malfacilaj venkoj. |
Zuerst Gorgast am linken Oderufer. In Gorgast war es, wo der König seine chiffoniert aussehenden Truppen mit den glatt und wohlgenährt dastehenden Regimentern Dohnas vereinigte und sein Mißfallen in die Worte kleidete: »Meine sehen aus wie Grasteufel, aber sie beißen.« |
Unue Gorgast sur la maldekstra bordo de la Odro. En Gorgast, kie la reĝo kombinis siajn maldikajn aspektojn kun la glataj kaj bone nutritaj regimentoj de Dohna, kaj maskis liajn vortojn per la vortoj, “Miaj okuloj aspektas kiel herbo, sed ili mordas.” |
Weiter flußabwärts die Fähre von Güstebiese. Ein wenig poetischer Name, aber doch voll guten Klangs. Hier setzte der König seine Regimenter über, als er von Küstrin aus jenen glänzenden Bogenmarsch ausführte, der ihn, genau da, wo der Gegner einen Frontangriff erwartete, plötzlich in den Rücken desselben führte. | Pli laŭflue la pramo de Güstebiese. Malpli poezia nomo, sed plena de bela sono. Ĉi tie la reĝo translokigis siajn regimentojn, kiam li efektivigis de Kuestrin ĉi tiun brilan akamarŝon, kiu lin subite kondukis en la malantaŭon, precize kie la malamiko atendis frontan atakon. |
Rechts hin, fast am Ufer des Flusses entlang, dehnt sich die Drewitzer Heide, – ein grüner Schirm, der das eigentliche Schlachtfeld dem Auge des Vorüberfahrenden entzieht. Dahinter liegen die Dörfer und Stätten, deren Namen mit der Geschichte jenes blutigen Tages verwoben sind: die Neu-Dammsche Mühle, der Zaber- und Galgengrund, endlich Zorndorf selbst. | Dekstre, preskaŭ laŭlonge de la rivero etendiĝas la erikejo de Drewitz – – Verda ŝirmo, kiu kaŝas la batalkampon de la okulo de la pasanto. Malantaue troviĝas la vilaĝoj kaj lokoj, kies nomoj estas plektitaj kun la historio de la sanga tago, la Neu-Dammsche Mühle, la Zaber kaj Galgengrund, finfine Zorndorf mem. |
Wir haben Küstrin passiert – ein scheuer Blick nur traf jenen halbverbauten Wallgang zwischen Bastion König und Bastion Brandenburg, wo am 6. November 1730 Kattes Haupt in den Sand rollte – auch das Schlachtfeld liegt bereits hinter uns, das achtundzwanzig Jahre später diesen Terrainabschnitt zu historischem Ansehen erhob, und wir fahren nun, als hätten sich die Flußufer vorgesetzt durch Kontraste zu wirken, in jene friedlich-fruchtbaren Gegenden ein, die, vor hundert oder hundertundfünfzig Jahren noch ein ödes, wertloses Sumpfland, seitdem so vielfach und mit so vielem Recht die Kornkammern unseres Landes genannt worden sind. Das Oderbruch dehnt sich auf Meilen hin zu unserer Linken aus. | Ni estis pasanta Kuestrin o- timide rigardo nur renkontis la duone kaŝintan muroligilon inter Bastiono König kaj Bastiono Brandenburg, kie la 6an de Novembro 1730 la kapo de Katte ruliĝis en la sablon – ankaŭ la batalkampo troviĝas malanataŭ ni, kiu 28 jarojn poste levis ĝi tiun terenon al historia signifo kaj ni nun veturas, kvankam la rivero instenci konstante efiki per kontrastoj, en ĉi tiuj pace fekundaj regionoj, kiuj antaŭ cent aŭ cent kvindek jaroj, estis dezerta, senvalora marĉoj, kaj intertempe tiel ofte kaj plenvalore estsas nomitaj la grenejoj nia lando estis nomita. La Odra bruch etendiĝas mejlojn kaj meilojn sur nia maldekstra flanko. |
Der Anblick, den es, im Vorüberfahren, vom Fluß aus gewährt, ist weder schön und malerisch, noch verrät er eine besondere Fruchtbarkeit; gegenteils, das Vorland, das sich dem Auge bietet, macht kaum den Eindruck eines gehegten Stück Wiesenlands, während die Raps- und Gerstenfelder, die sich golden dahinter ausdehnen, dem Auge durch endlose Damm- und Deichwindungen entzogen werden. Durch Damm und Deiche, die freilich, indem sie die Niederung gegen ihre früheren Überschwemmungen schützten, erst den Reichtum schufen, der sich jetzt hinter diesen Linien verbirgt. | La apekto, kiun ĝi prezentas de la rivero, estas nek bela nek pitoreska, nek malkaŝas specialan fekundecon, male la Vorland, kiue sin prezentas al la okulo, aspektas kiel bone flegata herbejo, dum la kampoj de kolzo kaj hordejo orekolore etendiĝas.malantaŭe, kaŝita de la okulo per la senfinaj kurbiĝoj digoj. Per digoj, kiuj savis la malaltaĵon kontraŭ pli fruaj indundoj kaj kreis la riĉecon, kiu kaŝiĝas malantaŭ ĉi tiuj linioj. |
Der Reichtum dieser Gegenden offenbart sich uns nicht in seinen goldenen Feldern, aber wir erkennen ihn doch an seinen ersten und natürlichsten Folgen – an den Dörfern, die es geschaffen. Da gibt es kein Strohdach mehr, der rote Ziegel lacht überall aus dem Grün der Wiesen hervor, und statt der dürftig hölzernen Kirchtürme des vorigen Jahrhunderts, die kümmerlich wie ein Schilderhaus auf dem Kirchendach zu sitzen pflegten, wachsen jetzt in solidem Backsteinbau, – die Campanellen Italiens oft nicht unglücklich kopierend, – die Kirchtürme in die Luft. An diesem Reichtume nehmen die Dörfer des andern (rechten) Oderufers teil, und ansteigend an der Hügelkette gelegen, die sich eine Meile unterhalb Küstrin am rechten Oderufer hinzuziehen beginnt, gesellen sich Schönheit und malerische Lage, viel mehr als man in diesen Gegenden erwartet, zu dem Eindruck des Reichtums und beinahe holländischer Sauberkeit. | La riĉeco de ĉi tiuj regiojnoj sin ne prezentas per ĝiaj ora kampoj, sed ni rekonas ĝin per la unuaj kaj plej natura sekvoj – per la la vilaĝoj kiuj kreis ĝin. Tie ne plu estas pajla tegmenteo. la ruĝaj tegolo ĉie ridas el la verda kampo, kaj anstataŭ la magraj lignaj turoj de la lasta jarcento, kiu kutimis mizere kiel gardostaranto sidi sur la tegmento, de la preĝejo, ili nun kreskas en solida brika konstruaĵo – la »Campanellen« de Italio ofte ne malfeliĉa kopianta, – la preĝejo turoj en la aeron. En ĉie tiu riĉeco patroprenas la vilaĝojn de la alia (dekstra), kaj leviĝante laŭ la montetoj, kiu etendiĝas ekde unu mejlo malsupre de Küstrin sur la dekstra bordo de la Oder, ligiĝas per beleco kn pitoreska pouicio, multe pli ol oni atendus en ĉi tiuj regiono per la impreso de riĉeco kaj preskaŭ Nederlanda pureco. |
Nun sind wir über Amt Kienitz (ein altes Dorf, vor zwei Jahrhunderten dem General Görtzke, dem »Paladin des großen Kurfürsten« gehörig) und nun über Kloster Zellin hinaus; der Fluß wird schmäler aber tiefer und das Landschaftsbild verändert sich. Der Barnim liegt hinter uns und wir fahren in die Uckermark hinein, wo sich uns Uferlandschaften erschließen, sehr ähnlich denen, wie sie die Stettiner Umgegend dem Auge bietet. Andere Namen, in nichts mehr an die triviale Komik von »Güstebiese« oder »Lietzegöricke« erinnernd, tauchen auf – Namen voll poetischem Klang und Schimmer: Hohensaathen, Raduhn und Hohen-Kränig. |
Nun ni estas apud Amt Kienitz (malnova vilaĝo, kiu apartenis antaŭ du jarcentoj al generalo Görtzke, la “Paladino de la Granda Duko”) kaj nun preter Kloster Zellin; la rivero iĝas mallarĝa, sed pli profunda kaj la pejzaĝo ŝanĝiĝas. La Barnim troviĝas malantaŭ ni kaj ni eniras la Uckermark, kie ni riverbordajn pejzaĝojn, tre similajn al tiuj en ĉirkaŭaĵo de Stettine sin prezentas la la okuloj. Aliaj nomoj, neniel memorigaj pri la bagatela komedio de “Gustebiese” aŭ “Lietzegöricke”, aperas – nomoj plenaj de poezia sono kaj brilanta: Hohensaathen, Raduhn kaj Hohen-Kränig. |
Der Fluß, bis dahin im wesentlichen in einem Bette fließend, fängt an, ein Netz von Kanälen durch die Landschaft zu ziehen; hierhin, dorthin windet sich der Dampfer, aber eh’ es uns noch gelungen ist, uns in dem malerischen Wirrsal zurechtzufinden, tauchen plötzlich weiße Giebelwände, von Türmen und hohen Linden überragt, aus dem Landschaftsbilde auf. Noch eine Biegung und das übliche Hoi ho, das immer laut wird, wenn das Schiff sich einer Landungsstelle nähert, läßt sich aufs neue vernehmen. Eine alte Holzbrücke, mit hunderten von Menschen besetzt, sperrt uns den Weg; ein Fangseil fliegt über unsere Köpfe weg, dem Brückengeländer zu; der Dampfer legt an. Ein Drängen, ein Grüßen, dazwischen das Läuten der Glocke. Vom linken Ufer her aber wirft ein weitläufiger Bau, in Bäumen und Laubgängen halb versteckt, sein Spiegelbild in den Fluß. Es ist das alte Markgrafenschloß. Wir sind in Schwedt |
La rivero, ĝis tiam esence fluanta en lito, komencas krei reton de kanaloj tra la pejzaĝo; tien kaj alien kurbiĝas la vaporŝipo mem, sed antaŭ ol ni sukcesis orientiĝi en la pitoreska konfuzo, blankaj gablomuroj, superitaj de turoj kaj altaj tiaj arboj, subite aperas el la pejzaĝo. Plia kurbo kaj la kutima »Ho Gho«, kiu ĉiam estas aŭdebla, kiam la ŝipo alproksimiĝas al alteriĝo, povas denove esti aŭdataj. Malnova ligna ponto, plenplena de centoj da homoj, blokas la vojon por ni; Kaptoŝnureoo lugas super niaj kapoj al la ponta barilo; la vaporŝipo albordiĝas. Premado, salutado, inter la sonorado de la sonorilo. De la maldekstra bordo vasta konstruaĵo, duone kaŝita en arboj kaj foliaro, ĵetas sian reflektadon al la rivero. Estas la malnova Kastelo de la limregionaj grafoj. Ni estas en Schwedt |