Fontane pri vojaĝo sur Odro de Frankfurt al Schwerin

 Inter Frankfurt kaj Stettin dum la someraj monatoj estas vigla vaporŝipa trafiko. Trenŝipoj kaj pasaĝeraj boatoj iras supren kaj malsupren, kaj la fumkolonoj de la kamenoj desegnas ombran strion sur la veloj de la barĝoj, kiuj ofte veturas en tutaj eskadroj.

Aparte gravaj estas la trenŝipoj. Se temas pri transporto de valora kargo dum la plej mallonga tempo oni prenas trenŝipo por tiri kaj en dudek kvar horoj eestas atingita, kiu alimaniere daŭrus eble du semajnojn.

La pasaĝeraj boatoj foriras de Frankfurto dufoje en la semajno, merkrede kaj sabate, kaj bezonas por la vojaĝo al Küstrin du, al Schwedt ok, al Stettin dek horoj. La uzo estas pli laŭ etapoj kaj en malgrandaj distancoj ol por la tuta turneo. Precipe ĉar la fervoja ligo kondukas la vojaĝantojn pli rapide kaj pli sekure. Sub ĉiuj cirkonstancoj, kaj des pli, ĉar dum malaltaj nivelo de la akvo, povas okazi, ke la vojaĝo devas esti interrompita dum horoj aŭ eĉ rezignita tute. La regulado de la lito de la Odro, konstanta temo en la ĵurnaloj, eble povus solvi ĉi tiun problemon kaj permesi konkurencon inter vaporŝipoj konkurencu kun la fervojo. Sed ankoraŭ bozonas tempon, regulado de Rivera ne estas nia forta punkto, kaj tiel la du pasaĝeraj boatoj, kiuj nun plenumas la bezonon, devos esti pli longe kontentaj kun la publiko, kio nun estas fidela al ili. La publiko, kvankam ne multa, estas almenaŭ sufiĉe multnombra. Taglaboristoj, kiuj iras al la bienoj, metiistoj, kiuj iras al merkato, al komercistoj kaj bienuloj, foje eĉ bangastoj, kiuj estis en la Sileziaj banloloj. Mankas nur unu klaso, kiun oni kutime renkontas sur la riveraj vapojrŝipoj de nia patrujo, precipe en la okcidento kaj la sudo: la faka turisto, la vera vojaĝanto, kiu havas neniun alian celon ol konatiĝi al la lando kaj la popolo.

Ĉi tiu “esenca” ankoraŭ mankas, sed ĝi ne eterne mankos; ĉar sen deziro eniri la senfruktan kaj dezertan areon de komparado, estu certigata, ke apud la bordo de la Odro estas diversaj urboj kaj riĉaj vilaĝoj , kiuj ja povas inviti al vizito, kaj se mito kaj legendo silentas, la historio parolas pli laŭte kaj pli rimarkebla en tiu ĉi loko.

Do ni mem vidu .

Estas sabato je la kvina horo matene. Sur la larĝa kajo de la malnova urbo Frankfurt, altaj domoj kaj preĝejoj apude – la tuta pli aŭ malpli memorigas al la kajo de Kolonjo inter la ŝipa kaj la fervoja ponto – troviĝas la vaporŝipo kaj tusas kaj ronkas. Restas malmulte la tempo. Tuj kiam ni estas sur la ŝipo, oni forprenas la breton kaj la vaporŝipo, sen multe da komandoj kaj kriado, forlasas la bordon kaj ŝovelas laŭflue. Maldekstre la urbo malaperas en la matena nebulo; Dekstre, tra la poploj kaj salikoj, ni rigardas tiun monteton, kies nomo havas historian sonon, – Kunersdorf. Ni ofte memorigos ĉi tiun terenon kaj ĉi tiun nomon dum nia vojaĝo.

La mateno estas freŝa; la vento, malforta sed akra de nordoriento, renkontas nin, kaj ni serĉas la lokon apud la kamentubo, kiu donas varmon kaj samtempe ŝirmilon kontraŭ la vento. Ne estas facile trovi bonan lokon, ĉar jam antaŭ ni komercisto de gipsaj figuroj, kun sia tabulo plena de pupoj, sidis en ĉi tiu loko. Sed li estas societema, flankenmetas sian breton kaj atendas konversacion. La breto de pupoj ofertas la plej bonan pretendon. Reĝo kaj reĝino; Kupido kaj Psiko; Goethe, Schiller, Lessing; la »tri preĝantaj knaboj« kaj du leporhundoj, krome, ĉiujn aliajn superanta, unu Aŭroro kaj unu Flaŭro formas la skipon de la breto. De la Aŭroro estas forprenitaj la du flugiloj,de la Flaŭro la bukedo; la bukedo kaj la flugiloj kuŝas ĉe la piedoj de la figuroj kiel deprenitaj juveloj.

“Kio vendiĝas ple bone?” Mi malfermas la konversacion.

“Do estas malfacile diri, mia sinjoro,” respondas la figurulo (kiu pro la ĉi tie malofe uzataj »mia sinjoro« sin prezentas kiel viro de certaj trajtoj, “dependas de la regiono.”

“Mi pensis pri reĝo kaj reĝino.”

“Kompreneble, kompreneble,” li interrompas min vigle, kvazaŭ miskomprenita, “Reĝa Familio kaj Goethe-Schiller, ĉiam antaŭen. Kompreneble. ” –

“Sed cetere?”

“Jes, tio estis la problemo, sinjoro. Ĉi tie ” – kaj indikante dekstren, li montris al la sablaj areoj de la Neumark, “ĉi tie mi vendas malmulton aŭ nenion, nur foje »»preĝantan knabon«. Mi povus diri, laŭ mia vidpunkto, “- kaj rideto aperis sur lia vizaĝo -” kie finiĝas la bona tero, la »preĝanta knabo« komenciĝas.”

“Nun, do ĉi tiuj supozeble iros en la »Bruch« mi respondis, ridante, direktante al Flaŭro kaj Aŭroro.

“Aŭroro kaj Flora iras en la »Bruch«” li ripetis kun humura digno “Kupido kaj Psiko ankaŭ.”

Mi kapjesis komprenante.

Ni elstaris kaj paŝis al la flanko de la ŝipo. Li vidis, ke mi volis rigardi la pejzaĝon kaj atendis ĝis mi deziris rekomenci la konversacion.

La maldekstra bordo de la Odro estas montetakaj pitoreska, la dekstra plata kaj senĉarma. Sed la vera rando de la banko estas ankaŭ kruta kaj inklina kaj deklivo estas kovrita de arbustaj salikaj. En la mezo de la flava kaj dum somera tempo konsiderinde senakva rivero naĝadas insuloj, kaj la pasejo montriĝas, eĉ kun bona scio de la ŝanelo, tre malfacila. En la pruo staras du ŝipservantoj kun longaj stangoj kaj konstante mezuras la profundon, kiu estas pli nemalhaveblaj, ĉar la sablobenkoj konstante ŝanĝas sian pozicion kaj troviĝas hodiaŭ ĉi tie kaj morgaŭ aliloke.

Rivero, bordo, ŝanelo, ĉio havas nordgermanan karakteron. Dume fariĝis pli hela, la nebulo cedis lokon al la suno kaj kun la sunbrilo aperas de dekstre la sono de sonorilo. Vilaĝo kaj preĝejo ne estas videblaj. Mi aŭskultas dum kelka tempo; tiam mi turnas min al mia najbaro demandante: “Kie tio sonas?”

“Tio estas la sepfuntocenta de Groß-Raden – Mia speciala karulo.”

“Kial do,” mi daŭrigas, “kial vi tiel bone konas la sonorilojn ĉi tie?”

“Jes, mia sinjoro, mi konas ilin ĉiujn. Multaj el ili estas miaj propraj infanoj, kaj se vi mem havas infanojn, vi ankaŭ zorgas pri la infanoj de aliaj homoj.”

“Kiel tio? Ĉu vi gisis la sonorilojn? Ĉu vi estas gisisto aŭ sonorilgisisto? Aŭ ĉu vi estis?”

“Ho, mia sinjoro, mi havis multajn profesiojn ĉarpentisto, korbajisto, dumtempe soldato, poste muldisto, tiam sonorilgisisto; Nun mi gisas gipson. Ĉio multe plaĉis al mi, sed la sonorilgisado estas bela. “

“Duoble min surprizas, ke vi venis de erco al gipso.”

“Min ne miras, sed mi bedaŭras. Se ne ekzistus la zinko, mi gisus sonoriloj ĝis hodiaŭ.”

“Kial?”

“Ekde la zinko finiĝis la vera gisado de sonoriloj. En antikvaj tempoj estis »kupro kaj stano«, kaj se estis honestaj homoj, verŝajne estis ankaŭ malgranda arĝenta monero en ĝi. Estas finita nun. Nun regas ŝparemo, arĝento ne gravas, Kiu faras ĝin plej malmultekoste, ricevos la mendon. La zinko regas la mondon kaj la sonorilojn. Sed tial ili raslas kiel la potoj de »Bunzlau«. Mi perdis. »La ulno iĝis pli mallonga ol la drapo«.”

Kiu ankoraŭ uzas stanon, tiu ne povas ekzisti, ĉar stano estas multekosta kaj zinko estas malmultekosta.”

“Kiom da sonoriloj vi gisis?”

“Ne multaj, eble sep aŭ ok; sed tio de Groß-Raden estas mia plej bona.”

“Kaj ĉiuj por la regiono ĉi tie?”

“Ĉiuj ĉi tie ĉirkaŭe. Kaj se mi deziras ĉesi la loboron, mi prenas boaton kaj remas laŭflue ĝis malantaŭ Lebus. Post subiro de la suno kaj dekste kaj maldekstre la sonoriloj indikas la vesperon kaj miaj sonoriloj inter la aliaj, mi forgesas multon, kio ne funkciis en mia vivo. Mi ankaŭ forgesas la’ »turbanon« ĉi tie. Li montris al la ronda, kuseno-simila ĉapo, kiujn kutimas surhavi la gipsfiguro-vendistoj kaj nun pro manko de alia loko, troviĝas sur la kapoj de la Goethe-Schiller statuo.

Tiel babilante ni atingis post kvaronhoro en Lebus. La gipsfiguroviro adiaŭis kaj dum la boato albordiĝis, mi havis la ŝancon rigardi la »malnovan episkopan urbon«.

Kompreneble nenio ĉi tie memorigas pri la tagoj de iama brilo kaj gloro. La malnova katedralo, la eĉ pli malnova kastelo, ili malaperis, kaj pri rideto oni ne povas rezisti, se oni legas en malnovaj kronikoj, ke pri la posedo de Lebus estas varmegaj bataloj, ke ĉi tie la slava kaj la ĝermana mondo, polaj reĝoj kaj la turingiaj dukoj koliziis en pasiaj bataloj, kaj la batalkrio pli ol unufoje estis: »Lubusa aŭ morto«. Sed inter ĉiuj, kiuj nun ridetas pri ĉi tio devizo, probable la Lebusanoj mem troviĝas ĉe la supro de la listo. Ilia urba sigilo estas »lupo kun ŝafido en la gorĝo«; la nova tempo estas la lupo kaj Lebus mem estas la ŝafido. Senkompate vorita.

Lebus, La katedrala urbo, forpasis, Sed Lebus, kiu okupiĝis dum tricent jaroj pri vigla vinberkulturo, ĉi tiu Lebus ankoraŭ ekzistas. Almenaŭ laŭ la pitoreska pejzaĝo. Ne estas,ke gis ankoraŭ akompanas vitoj la deklivoj, sole la pitoreska karaktero de vinober-kulturista urbeto estas konservita.

La urbo, kvankam malgranda, estas dividita en supera kaj pli malsupera urboj. La unua I etendiĝas, ŝajne, al la kresto de la monto,la alia etendas laŭ la bordo kaj sekvas la sinuojn de la rivero kaj montetoj. Inter la du, sur la deklivo, kaj kiel eoni rakontas, en la sama loko, kie troviĝis la malnova katedralo, nun leviĝas la preĝejo de Lebus, konstruaĵo de novaj tempoj. La »Malsupera Urbo« havas kortojn kaj ŝtuparojn, kiuj kondukas al la akvo; la “Supera Urbo” havas zigzagajn padojn kaj ravinajn vojojn, kiuj malsupreniras laŭ la deklivo al la malsupera urbo. Sur ĉi tiuj vojoj kaj stratoj moviĝas parto de urba vivo kaj trafiko. Anseroj kaj kaproj paŝtas tie sub herbo kaj arbustaro; Inaj figuroj, foje vestitaj per la pitoreska kostumo de la Odra marĉejo marŝas; malsupren laŭ la zigzag-vojo, supren marŝas nia amiko, la gipsofiguroviro, kaj lia »Aŭroro« brilas en la matena suno.

Sed nun ordonvorto de la radkesto kaj nia vaporŝipo daŭrigas ŝoveli.

Lubus kuŝas malantaŭe, kaj ni nun eniras, por ĉirkaŭ unu mejlo, la terenon, kie la urbo kaj la vilaĝo, je ambaŭ flankoj de la rivero, admonas al la tagoj, kiuj antaŭis kaj sekvis la tagojn de Kunsdorf, la 12an de aŭgusto. Tri nomoj ni prefererinde renkontas ĉi tie: Reitwein, Göritz kaj Ötscher, ĉiuj tri interplektitaj kun la historio de ĉi tiuj tagoj.

En Reitwein aperis al avantgardo de la Reĝo la 10an de Aŭgusto por konstrui ŝipoponton de la maldekstra al la dekstra bordo de la Odro. Ili elektis la mallarĝejon, kie la malnova urbo Göitz, troviĝis pitoreske apud la deklivo de la monteto kontraŭ la vilaĝo Reitwein. La 10an vespere aperis la Reĝo mem kaj gvidis siajn bataljonojn (entute 60) al la alia flanko de la rivero. La kavalerio uzis travadejon. En Göritz restis ĝeneralo Flemming por protekti la ŝipoponto. Du tagojn poste la restaĵoj de la venkita armeo troviĝis en la sama travadejo apud la sama ŝipoponto. Sed inverse: de maldekstre dekstren. La ponto, kiu direktis la 10an de aŭgusto antaŭen, nur direktis reen de Göritz al Reitwein.

Reitwein

La reĝo tranoktis, kvarona mejlo sude de la ŝipoponto, en la vilaĝo Ötscher. Li dormis sur pajlo en senhoma biena dometo. Sur la dorso de Kapitano Prittwitz kiu savis lin, li skribis per krajono la vortojn al la ministro Finkenstein: “Ĉio estas perdita, krom la Reĝa Familio; Adiaŭ por ĉiam.” La sekvan tagon li komencis sian loĝejon en Reitwein, tiam apartenanta nek la Burgdorf. Estis tie, ke li metis la fama deklaro adresita al la Ĝenerala Fink instruon, en kiu li nomumis Princon Henriko generalísimo kaj esprimis la volon, ke la armeo devus ĵuri lia nevo estis.
En tiuj lokoj nun, nia vojaĝo nin finita. Ötscher, kvankam proksima, kaŝita malantaŭ montetoj, la pitoreska emerĝas Reitwein kaj Goritz. Belega kompreneble, la vido de la bildo certe estis kiam la maljuna Göritzer Eklezio, fama pilgrimo ejo, estis ĉe la alteco de la monteto kaj estas akceptita de la Preĝejo de rajdante vinon tie. Sed Goritz kaj lia preĝejo devenis laŭ ĉiuj signifoj de ilia alteco. Neniu pilgrimantoj venas pli, kaj kiam jam ne necese pli longe, la fama pilgrimo domo, la preĝejo estas ankoraŭ por fari videblaj de malproksime, vi havas la novan preĝejon (post la maljuna, estis detruita baldaŭ antaŭ la kolero Dorfer batalo de la rusoj ) rekonstruita en profundo.

Ĉe ĉi tiu loko nun pasas nia vojaĝo. Ötscher, kvankam proksima, estas kaŝita malantaŭ montetoj, des pli la pitorese emerĝas Reitwein kaj Goritz. Pli belega kompreneble, devus esti la bildo kiam la malnova preĝejo de Göritz, fama pilgrimejo, troviĝis sur la alteco de la monteto kaj intersalutis kun la preĝejo de Reitwein sur la alia flanko. Sed Goritz kaj ĝia preĝejo malsupreniris laŭ ĉiuj signifoj de ilia alteco. Neniuj pilgrimantoj pli venas, kaj kvazaŭ ne necesas pli longe videbligi la faman pilgriman domon el granda distanco, oni konstruis la nova preĝejo (post la malnova estis detruita de la rusoj malonge antaŭ la batalo de Zorndorf) estis rekonstruta en la malsupraĵo.

La preĝejo de Göritz memorigis nin ĝustatempe al la rusoj kaj la batalo de Zorndorf; ĉar ni nun forlasas la regionon de Kunersdorf por eniri en tion de Zorndorf.

Kion ni unue vidas estas Küstrin, sentura, grize vualita en maldikaj nebuloj, la malnova ĉefurbo de Neumark, pri kies savo temis la 21an de aŭgusto 1758, kiam la Reĝo de Silezio ĉi tie aperis sur la maldekstra bordo de la Odro. Ĉiuj nomoj ĉe ambaŭ flankoj de la rivero memorigas al tagoj de maldolĉa mizero kaj malfacilaj venkoj.

Unue Gorgast sur la maldekstra bordo de la Odro. En Gorgast, kie la reĝo kombinis siajn ĉifite aspektantajn trupojn kun la glataj kaj bone nutritaj regimentoj de Dohna, kaj kaŝis sian malkontenton per la vortoj, “La miaj aspektas kiel kampaj demonoj, sed ili mordas.”

Pli laŭflue la pramo de Güstebiese. Malpli poezia nomo, sed plena de bela sono. Ĉi tie la reĝo translokigis siajn regimentojn, kiam li realigis de Küstrin ĉi tiun brilan arkomarŝon, kiu lin subite kondukis en la malantaŭon, precize kie la malamiko atendis frontan atakon.

 

Dekstre, preskaŭ laŭlonge de la rivero etendiĝas la erikejo de Drewitz – verda ŝirmo, kiu kaŝas la veran batalkampon de la okulo de la pasanto. Malantaue troviĝas la vilaĝoj kaj lokoj, kies nomoj estas interplektitaj kun la historio de la sanga tago, la Neu-Dammsche Mühle, la Zaber- kaj Galgengrund, finfine Zorndorf mem.

Ni estis pasanta Küstrin – timida rigardo nur renkontis la duone kaŝintan muroligilon inter »Bastiono König kaj »Bastiono Brandenburg«, kie la 6an de Novembro 1730 la kapo de Katte rulis en la sablon – ankaŭ la batalkampo troviĝas malanataŭ ni, kiu 28 jarojn poste levis ĝi tiun terenon al historia signifo kaj ni nun veturas, kvankam la rivero intencis konstante efiki per kontrastoj, en ĉi tiuj pace fekundaj regionoj, kiuj antaŭ cent aŭ cent kvindek jaroj, estis dezerta, senvalora marĉoj, kaj intertempe tiel ofte kaj plenvalore estas nomitaj la grenejoj nia lando. La »Oderbruch« etendiĝas mejlojn kaj mejlojn sur nia maldekstra flanko.

La aspekto, kiun prezentas de la rivero, estas nek bela, nek pitoreska, nek malkaŝas specialan fekundecon; male la »Vorland«, kiu sin prezentas al la okulo, aspektas kiel bone flegata herbejo, dum la kampoj de kolzo kaj hordejo orkolore etendiĝas malantaŭe, kaŝita de la okulo per la senfinaj kurbiĝoj digoj. Per digoj, kiuj savis la malaltaĵon kontraŭ pli fruaj indundoj kaj kreis la riĉecon, kiu kaŝiĝas malantaŭ ĉi tiuj linioj.

La riĉeco de ĉi tiuj regiojnoj sin ne prezentas per ĝiaj ora kampoj, sed ni rekonas ĝin per la unuaj kaj plej naturaj sekvoj – per la la vilaĝoj kiuj kreis ĝin. Tie ne plu estas pajla tegmento. la ruĝaj tegoloj ĉie ridas el la verda kampo, kaj anstataŭ la mizeraj lignaj turoj de la lasta jarcento, kiu kutimis kiel gardostaranto povre sidi sur la tegmento de la preĝejo, nun kreskas en solida brika konstruaĵo – la »Campanellen« de italio ofte ne malfeliĉe kopianta, – la preĝejaj turoj en la aeron. En ĉie tiu riĉeco patroprenas la vilaĝojn de la alia (dekstra) bordo kaj leviĝante laŭ la montetoj, kiu etendiĝas ekde unu mejlo malsupre de Küstrin sur la dekstra bordo de la Oder, ligiĝas per beleco kun pitoreska pozicio, multe pli ol oni atendus en ĉi tiuj regiono per la impreso de riĉeco kaj preskaŭ nederlanda pureco.

Nun ni estas apud »Amt Kienitz« (malnova vilaĝo, kiu apartenis antaŭ du jarcentoj al generalo Görtzke, la “Paladino de la Granda Duko”), kaj nun malantaŭ Kloster Zellin; la rivero iĝas mallarĝa, sed pli profunda, kaj la pejzaĝo ŝanĝiĝas. La Barnim troviĝas malantaŭ ni kaj ni eniras la Uckermark, kie sin prezentas al la okuloj riverbordaj pejzaĝoj, tre similaj al tiuj en ĉirkaŭaĵo de Stettin. Aliaj nomoj, kiuj memorigas pri la bagatela komedio de »Gustebiese« aŭ »Lietzegöricke«, aperas – nomoj plenaj de poezia sono kaj brilo: Hohensaathen, Raduhn kaj Hohen-Kränig.

La rivero, ĝis tiam esence fluanta en lito, komencas krei reton de kanaloj tra la pejzaĝo; tien kaj alien kurbiĝas la vaporŝipo mem, sed antaŭ ol ni sukcesis orientiĝi en la pitoreska konfuzo, blankaj gablomuroj, superitaj de turoj kaj altaj tilioj, subite aperas el la panoramo. Plia kurbiĝo kaj la kutima »Hoi Ho«, kiu ĉiam estas aŭdebla, kiam la ŝipo alproksimiĝas al alteriĝo, povas denove esti aŭdataj. Malnova ligna ponto, plenplena de centoj da homoj, blokas la vojon por ni; Kaptoŝnuro flugas super niaj kapoj al la ponta barilo; la vaporŝipo albordiĝas. Premado, salutado, inter la sonorado de la sonorilo. De la maldekstra bordo vasta konstruaĵo, duone kaŝita per arboj kaj foliaro, ĵetas sian reflektadon al la rivero. Estas la malnova kastelo de la limregionaj grafoj. Ni estas en Schwedt.